تومور هیپوفیز چگونه درمان می شود و چه عوارضی دارد؟

متداول ترین نوع اختلال هیپوفیز ، تومور غده هیپوفیز است. این تومورها در بزرگسالان نسبتاً شایع هستند و تقریباً همیشه خوش خیم هستند. تومور هیپوفیز یک رشد غیر طبیعی در غده هیپوفیز است .غده هیپوفیز بخشی از مغز است که تعادل هورمون های بدن را برقرار می کند. حدود 75 درصد تومورهای هیپوفیز هورمون ترشح می کنند. وقتی تومور مقادیر بیش از حد یک یا چند هورمون تولید می کند ، شرایط زیر ممکن است رخ دهد:

• هورمون رشد بیش از حد
• پرکاری تیروئید
• سندرم کوشینگ
• پرولاکتینوما

علائم به نوع و محل تومور بستگی دارد و باعث هورمون اضافی ، کمبود هورمون یا فشار بر مغز و سیستم عصبی مرکزی می شود. برخی از تومورها باعث تولید بیش از حد هورمون می شوند در حالی که برخی دیگر باعث کمبود می شوند.

برخی از انواع تومورها را می توان تنها با دارو درمان کرد و یا با گذشت زمان فقط مورد معاینه قرار داد و میزان پیشرفت آن را بررسی کرد.  انواع دیگر تومورها به جراحی یا ترکیبی از روش های درمانی از جمله پرتودرمانی نیاز دارند.درمان اصلی بسیاری از تومورهای هیپوفیز جراحی است. میزان عملکرد جراحی به نوع تومور ، محل دقیق آن ، اندازه آن و اینکه آیا به ساختارهای مجاور گسترش یافته است بستگی دارد.

انواع جراحی تومور هیپوفیز

این روش متداول ترین روش برای از بین بردن تومورهای هیپوفیز است. ترانس اسفنوئید به این معنی است که جراحی از طریق سینوس اسفنوئید ، یک فضای توخالی در جمجمه در پشت مجاری بینی و زیر مغز انجام می شود. دیواره پشتی سینوس غده هیپوفیز را می پوشاند.
برای انجام این جراحی ، جراح مغز و اعصاب یک برش کوچک در امتداد تیغه بینی (غضروف بین دو طرف بینی) یا زیر لب بالایی (بالای دندان ها) ایجاد می کند. برای رسیدن به هیپوفیز ، جراح بسته به ضخامت استخوان و سینوس ، دیواره های استخوان سینوس اسفنوئید را با اسکنه های کوچک جراحی ، دریل یا سایر وسایل باز می کند. برای از بین بردن تومور از ابزارهای کوچک و میکروسکوپ استفاده می شود.

روش دیگر استفاده از آندوسکوپ است که یک لوله نازک فیبر نوری با یک دوربین کوچک در نوک آن است. به این ترتیب ، برشی در زیر لب فوقانی یا در امتداد تیغه بینی لازم نیست ، زیرا آندوسکوپ به جراح اجازه می دهد تا از طریق یک برش کوچک که در پشت تیغه بینی ایجاد شده است ، به تومور دسترسی داشته باشد. جراح ابزار را از طریق بینی عبور می دهد و سینوس اسفنوئید را باز می کند تا به غده هیپوفیز برسد و تومور را خارج کند. اینکه آیا می توان از این روش استفاده کرد ، به موقعیت تومور و شکل سینوس اسفنوئید بستگی دارد.

روش ترانسفنوئید دارای مزایای بسیاری است. اولاً ، هیچ بخشی از مغز در حین جراحی لمس نمی شود ، بنابراین احتمال آسیب دیدن مغز بسیار کم است. ممکن است عوارض جانبی کمتری وجود داشته باشد و همچنین هیچ جای زخمی قابل مشاهده نیست. اما این جراحی ممکن است بیشتر طول بکشد و بیرون آوردن تومورهای بزرگ از این طریق دشوار است.

وقتی این جراحی توسط یک جراح مغز و اعصاب باتجربه انجام شود و تومور کوچک باشد (میکروآدنوم) ، میزان بهبودی آن (بیش از 80٪) است. اگر تومور بزرگ باشد یا به ساختارهای مجاور رشد کرده باشد (مانند اعصاب ، بافت مغز یا بافتهای پوشاننده مغز) احتمال بهبودی کمتر و احتمال آسیب دیدن بافت مغز ، اعصاب و عروق خونی بیشتر است.

کرانیوتومی

برای تومورهای هیپوفیز بزرگتر یا پیچیده تر ، ممکن است نیاز به کرانیوتومی باشد. در این روش جراح بخشی از جمجمه را بر می دارد. جراح برای رسیدن به تومور باید با دقت در زیر و بین لوب های مغز کار کند. کرانیوتومی بیشتر از جراحی ترانس اسفنوئید برای ضایعات کوچک شانس آسیب مغزی و سایر عوارض جانبی را دارد ، اما در واقع برای ضایعات بزرگ و پیچیده ایمن تر است زیرا جراح توانایی دیدن تومور و همچنین اعصاب و عروق خونی مجاور را دارد.

قبل از جراحی

برای جراحی ترانس اسفنوئید و کرانیوتومی ، پزشک از تصاویر پزشکی MRI یا CT اسکن قبل از جراحی استفاده می کند تا آنجا که می توانند در مورد تومور اطلاعات کسب کنند. باید بدانند که تومور چقدر بزرگ است تا بهترین  روش جراحی مشخص شود و اینکه آنها قادر به خارج کردن تمام تومور هستند  و تومور چقدر گسترش یافته است.

در موارد نادر ، از هر دو نوع جراحی به طور همزمان استفاده می شود تا تومورهای بزرگی که به بافت های اطراف گسترش یافته اند را به طور کامل از بین ببرند. به عنوان یک قاعده کلی ، تومورهای هیپوفیز کوچکتر با جراحی آسان تر درمان می شوند.عوارض جانبی نیز احتمالاً بعد از جراحی برای از بین بردن تومورهای بزرگ و مهاجم بیشتر است.

عوارض جانبی احتمالی جراحی

جراحی غده هیپوفیز یک عمل جدی است و جراحان بسیار محتاط هستند و سعی می کنند مشکلات موجود را در حین جراحی یا بعد از آن محدود کنند. عوارضی در حین یا بعد از جراحی مانند خونریزی ، عفونت یا واکنش به بیهوشی (داروهایی که برای خواباندن شما در حین جراحی استفاده می شود) نادر است ، اما ممکن است اتفاق بیفتد.

بیشتر افرادی که تحت عمل جراحی ترانس اسفنوئید قرار گرفته اند ، تا یک یا 2 هفته پس از جراحی دچار سردرد و گرفتگی سینوسی می شوند. اگر جراحی باعث آسیب به عروق بزرگ ، بافت مغز مجاور یا اعصاب نزدیک به هیپوفیز شود ، می تواند منجر به آسیب مغزی ، سکته مغزی یا کوری شود ، اما این عوارض  بسیار نادر است.

هنگامی که پزشکان از روش ترانس اسفنوئید برای عمل غده هیپوفیز استفاده می کنند ، یک مسیر موقت بین سینوس های بینی و مجاری هوایی و مغز ایجاد می کنند. تا زمان بهبودی ، فرد می تواند به مننژیت ، عفونت و التهاب مننژ (لایه های محافظ نازک مغز) مبتلا شود. آسیب به مننژ همچنین می تواند منجر به نشت مایع مغزی نخاعی از بینی شود.وقوع این عوارض به اندازه و نوع تومور بستگی دارد. دیابت بی مزه ، ممکن است درست بعد از جراحی رخ دهد ، اما معمولاً طی چند هفته پس از جراحی به خودی خود بهبود می یابد.

عوارض بعد از جراحی هیپوفیز نادر است ، اما ممکن است جدی باشد. برای کاهش این عوارض مراجعه به بهترین جراح غده هیپوفیز می تواند کمک کننده باشد. دکتر فهیم باغبان ، جراح مغز و اعصاب و ستون فقرات و قاعده جمجمه آماده ارائه خدمات  در این زمینه می باشد.